Səbinə Əliyeva

Bu, düzgün deyildir. Niyə? Müxtəlif hallar var. Mütəxəssis, həqiqətən, bir saat susa bilər və heçnə şərh etməz. Amma bir şey soruşmaq, şərh etmək və s. lazım olan hallar var. Hər şey çox fərdi. Elə olur ki, müştəri gəlir və bir saat susur. Bəzən insan sadəcə susmaq istəyir.

Xeyr .Psixoloq/psixiatr/psixoterapevt tərəfindən iş çox güc və enerji alır.

Bu mənim "sevimli" stereotipimdir. Yox, yox və bir daha yox. Bu, düzgün deyildir. Mütəxəssislər sizin kimi insandılar, öz xarakteri ilə, həyata baxışları və dünyagörüşü ilə.

3 nömrəli stereotipdə deyildiyi kimi, biz də hər kəs kimi insanlarıq. Bizim mənfi emosiyalar yaşamağa haqqımız var, çünki bunu hiss etmək imkanımız var. Və bu normaldır.

Bu stereotip, ümumiyyətlə, istənilən peşəyə şamil edilir. Gəncdirsə demək heçnə bilmir. Amma məni həmişə o fakt maraqlandırırdı ki, təcrübəli və "Yaşlı" də nə vaxtsa Gənc olub. O necə olur onda bəs?!

Heç kim bütün suallara cavab bilmir.

   Bu da doğru deyil. Niyə? İzah etməyə çalışacağam: əvvəlcə mütəxəssisin müştərinin xarakterini təsvir etməyə borclu olmadığını başa düşmək lazımdır. Ona bəzi problemlər üzündən müraciət edirlər. Mütəxəssis deyə bilər ki, bu və ya digər xüsusiyyət (davranış modelinin təkrarlanması) haradan gəldi, və bunun ilə müştəriyə çox kömək edəcək, çünki problem həll olunur, nə vaxt, insan dərk edir ki, bu onun xüsusiyyəti deyil, ətrafdakılar tərəfindən qəbul edilmiş və ya kiminsə davranış modelini təkrarlayır.

Psixiatr: ətrafdakılar üçün açıqlanmayan, öz vəziyyətinə qarşı tənqid, sayıqlama, şüurda "səs", vahimə qorxusu, dərin depressiyanın öhdəsindən gələ bilməmə və s. olan hallarda müraciət edirlər.

Psixoterapevt: psixi sağlamlıqla və insanın vəziyyəti ilə bağlı problemlərin həllində kömək edir. Bu, bizim hər birimiz ilə baş verə bilər: ağır stress yaşayanda və ya uzun müddət stressli vəziyyət olanda (məsələn, ailədə və ya işdə xoşagəlməz vəziyyət ola bilər). Psixoterapevt həkim kimi resept ilə dərman yaza bilər əgər psixiatriya təhsili alıbsa. Psixologiya təhsili alıbsa dərman yaza bilməz.

Psixoloq: çətin vəziyyətlərdə olan, müəyyən emosional çətinliklərlə üzləşən, böhranlı vəziyyətləri yaşayan, öz həyat təcrübəsini başa düşməyə və ya yenidən dərk etməyə çalışan, habelə həyatını dəyişmək və dəyişdirmək istəyən psixi sağlam insanlarla işləyir. Psixoloqun heç bir tibbi təhsili yoxdur və dərman yaza bilməz.

Xeyr, yuxarıda iki dəfə qeyd etdiyim kimi, mütəxəssislər də bütün hamı kimi insanlardır. Bizim yeganə fərqimiz ondan ibarətdir ki, biz insanın ruhunu daha yaxşı bilirik. Amma bu o demək deyil ki, biz özümüz üçün psixoloqlar/psixiatrlar/psixoterapevt olmağa borcluyuq. daha çox deyəcəyəm,
bu mütəxəssislərin əksəriyyətinin şəxsi psixoloqları/psixiatrları/psixoterapevərləri də var.

Bu stereotip mənim üçün ən qəribə stereotiplərdən biridir. Peşə və şəxsi həyat necə bağlıdır? Mütəxəssis şəxsi təcrübəyə əsaslanaraq kömək etmir, belə ki, qohumları, dostları, həmkarları kömək edə bilər insana. Mütəxəssis isə başqalarının görmədiklərini görməyə kömək edir, problemi peşəkarlıqla həll etməyə kömək edir.

Əvvəlki stereotipə qayıdaraq, bu necə bağlıdır? Məsələn ailə psixoloquna/psixoterapevtinə həyat yoldaşı xəyanət elədi. Həyatı prinsipləri ilə xəyanəti bağışlamaq mümkün deyilsə, o boşanacaq. Hər hansı bir şəxs və hər hansı bir səbəbdən xəyanər edə bilər. Bunu qabaqcadan görmək mümkün deyildir. Və sonra mütəxəssinin yanına cütlük gəlir, onlardan birinin xəyanətindən sonra barışmaq istəyi ilə. Mütəxəssis şəxsi təcrübəyə əsaslanaraq onları boşandırmayacaq. O, münasibətləri bərpa etməyə kömək edəcək. Amma bu o demək deyil ki, əgər onun üçün bu qəbuledilməzdirsə, o, öz münasibətlərində də bunu etməlidir.

Antidepresanlar qorxunc deyil, budərmanlarla bağlı stereotiplər var. Onları ehtiyatla qəbul etmək lazımdır, məhz belə dozada, hansını ki, həkim təyin edib. Əgər psixiatr dərman yazırsa, ondan səbəbini və bu dərmanın nə olduğunu, hansı tərkibə malik olduğunu, yan təsirləri ola biləcəyini soruşa bilərsiniz.

Psixiatriyada diaqnoz ən əhəmiyyətli rol oynamır. Diaqnoz ilkin və əsas ola bilər. Psixiatriyada oxşar diaqnozlar çoxdur, buna görə də onu dəqiq müəyyənləşdirmək üçün vaxt, müşahidə, söhbət lazımdır. Bundan əlavə, psixiatriyada diaqnoz özü deyil, simptomlar müalicə olunur.

Təəssüf ki, bir çoxları mütəxəssisin yanına getmirlər, çünki onlar haqqında insanlar nə düşünəcəyindən qorxurlar. Əvvəla, bu barədə kim biləcək ? Əgər müştəri özü məlumat verməsə, onda başqaları bu barədə necə məlumat əldə edə bilər? Bundan əlavə, norma üçün, psixiatrin yanına digər həkimlər kimi ildə bir dəfə getmək lazımdır. İnsanda psixoloq / psixoterapevt həmişə şəxsi vəkil və hüquqşünas kimi olmalıdır.

Bir saat ərzində həll oluna biləcək sorğular var. O da tam həll olunmur. Ancaq ailə problemi varsa, ruhi xəstəlik varsa bir saata o həll olunmayacaq. Bir saat ərzində insanı müalicə etmək mümkün deyil, xüsusilə də bu psixikaya aiddir.

Burada iş birlikdə yetirilir, 50% yetirir mütəxəssis, 50% müştəri. Məsələn, psixiatr dərman yazdı, şini yerinə yetirdi. Xəstə, əgər vaxtında qəbul etmirsə və ya unutursa, onda heç bir təsiri olmayacaq. Psixoterapiyada eynən. Əgər müştəri təyin edilmiş günlərdə seanslara qatılmırsa, bir dəfə gəlir, bir dəfə gəlmir, qapalı olur, onda effekt olmayacaq.