Turetto sindromu (TS) tiklər ilə müşhaidə olunan, psixonevroloji pozuntudur. Tiklər dedikdə, insanın istəyi olmadan gələn gözlənilməz hərəkətlər, səsli və ya sözlə olan deyimlər nəzərəd tutulur. Tiklər də həmçinin gözlənilməz yaranır.
Sindrom adətən uşaqlığda və daha az gənclik dövründə inkişaf etməyə başlayır. Çox uşaqlar adətən uşağlıq dövründə sinir tikləri keçirdirlər, onlar zaman ilə özləri yox olur. Bu simptomları olan hər onuncu uşaqda bir sinir pozuntusu Turetto sindromuna çevrilir.
Bu simptomları olan hər onuncu uşaqda bir sinir pozuntusu Turetto sindromuna çevrilir. Bu sindromu müəyyən bir sinir tiki (məsələn, vokal) ən azı bir il davam edərsə diaqnoz etmək olur. Bu vəziyyəti olan insanların əksəriyyəti üçün yetkinlik dövründən sonra simptomlar azalır və ya tamamilə yox olur. Digərlərində isə tiklər həyatları boyunca davam edir. Oğlanlarda sinir tikləri qızlardan dörd dəfə çox biruzə olur.
1885-ci ildə xəstəliyi ilk dəfə təsvir edərək fransız həkimi Jille de lya Turette (Gille de la Tourette). Öz adı ilə adlandırıb.
Xəstəliyin şiddətini təyin etmək üçün Tourette Sindromunun Ağırlıq Ölçüsü (TSSS) istifadə edilə bilər.
Aşağı təzahür səviyyəsi:
Tiklər məktəbdə və ya peşə fəaliyyətində davranışa təsir göstərmir. Həmyaşıdlar problemə əhəmiyyət vermirlər. İnsan tiklərini problem hesab etmir.
Orta təzahür səviyyəsi: Tiklər kənar şəxslər tərəfindən fərq edilir və bu, xəstəni narahat edir. Tiklər məktəbdə və ya işdə problem yaradır.
Şiddətli: Tiklər o qədər şiddətlidir ki, digər insanlarla ünsiyyəti çətinləşdirir və məhsuldarlığı əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Xəstə öz pozğunluğunu çox ağır bir yük hesab edir.
Turetto sindromu sözdə tiklərdə özünü göstərir. Bunlar qeyri-iradi hərəkətlər və ya səslər ola bilər. "Tik" termini fransızcadan gəlir və "diksinmə" deməkdir. Tiklər hərəkəti və vokal, sadə və ağır olaraq bölünürlər.
Hərəkəti tiklər
Sadə motor tikləri, məsələn, gözləri qırpmaq, çiyinləri silkələmək, başını silkələmək, üzün əzələlərini bükməkdir.
Mürəkkəb motor tikləri sadə motor tikləri kompleksini təmsil edir və çox vaxt obyektlərin istifadəsi ilə əlaqələndirilir. Bu tiklər ədəbsiz jestlər (kopropraksiya) kimi də özünü göstərə bilər. Bəzən bu, özünə zərər vermə hərəkətlərinə gəlir - başını divara vurmaq, ballpoint qələmlə işarə etmək.
Vokal tiklər
Sadə vokal tiklər "qarqara", xırıltı, artan iyləmə, tıqqıltı, qaqqıltama və s. şəklində özünü göstərir.
Mürəkkəb vokal tiklər nəzarətdən kənar yaranan və vəziyyətlə heç bir məntiqi əlaqəsi olmayan söz və ya ifadələri əhatə edir. Çox vaxt bu ifadələrdə ədəbsiz sözlər və ya lənət sözləri (koprolaliya) olur.
Tiklərin diapazonu çox böyükdür və fərdi xarakter daşıyır. Onlar zamanla dəyişir və simptomlar pisləşə bilər.
Tiklər yuxu zamanı yox olmur və yuxunun bütün mərhələlərində baş verir. Bununla belə, onlar daha az tələffüz olunur. Adətən səhər tezdən xəstədə tiklər olmur.